In het nieuws horen we voorbeelden over de gevolgen van het niet-sensitief zijn van organisaties.
Van de belastingdienst die de toeslagen oneerlijk toekent, tot de politie waar enkele medewerkers zich miskend voelen door discriminatie, of door niet-erkend PTSS. Niet-sensitief zijn, kan enorme gevolgen hebben voor een persoon. Van psychische verwonding tot lichamelijke klachten. Op organisatorisch niveau zijn soms extra financiële kosten een gevolg.
We krijgen gelukkig ook voorbeelden te horen waarbij organisaties wel sensitief zijn. Soms te laat, soms maar half, maar toch wil ik een paar voorbeelden noemen.
Zoals de NS die erkent dat het in het verleden “iets verschrikkelijks heeft gedaan” en de slachtoffers van de Holocaust financieel tegemoet komt. Of een voetbalcoach die aangeeft met zijn spelers van het veld te lopen bij racistische uitlatingen van de ‘supporters’. Leidinggevenden die een werknemer elke dag even bellen omdat diegene plots verlaten is door een partner. Of collega’s die kaarten schrijven, bij verlies en rouw.
Beide type voorbeelden laten in het geheugen van een klant, of medewerker diepe sporen na. Duik maar eens in je eigen herinnering en binnen no time voel je weer hoe het was om niet gesteund te worden, of juist hoe hartverwarmend het was als je wel gezien en gehoord werd.
Leren in werk – door je life events:
2 jaar geleden leidde ik als dagvoorzitter een congres over vormen van leren. Guess what? Deelnemers van het congres hadden het meest geleerd in hun carrière van heftige life-events. Als de organisatie daar niet-sensitief mee omging, leidde dat vaak tot uitval of het nemen van ontslag. Deze mensen ontdekten daardoor in wat voor omgeving ze niet meer wilden werken. Gaven leidinggevenden en collega’s steun, dan bleken medewerkers daar ongelofelijk veel waardering en respect voor te hebben en kwamen zij daardoor tot een diepere vorm van reflectie en inzichten over hun eigen kwaliteiten en die van hun werkomgeving.
Trauma en stress sensitiviteit:
Sensitiviteit is nodig als je wilt komen tot een inclusieve en veerkrachtige organisatie. Dat is een organisatie waar veiligheid, steun en zorg is om erbij te horen. Een omgeving waarin je kunt herstellen van een stressvolle gebeurtenis maar ook een omgeving die voorkomt dat je uitvalt of ziek wordt. En het is een organisatie waar een visie is, alsmede inspiratie en uitdaging om risico’s te durven nemen om persoonlijk en samen te groeien.
Een ‘trauma en stress-sensitieve mindset’ betekent:
- erkennen wat de impact kan zijn van trauma en life-events
- erkennen dat trauma en stress ook kunnen ontstaan op of, door de werkvloer
- herkennen wat signalen zijn van overlevingsmechanismen en een te veel aan stress
- handelen door de dialoog te voeren, en zo paden naar herstel of coping te bevorderen
- handelen door wijzigingen door te voeren in de organisatie, waar nodig.
Stress is als een brandstof. Het biedt focus, kracht, en een effectief leervermogen. Stress mag je koesteren, maar een teveel aan stress kan juist doen verlammen en je doen opbranden. Dan kun je overspannen raken of een burn-out krijgen.
Trauma betekent wond. “Het is een gevolg van ‘iets’. Het gevolg van een beschadiging”, zo is te lezen in het boek De Trauma sensitieve school van Anton Horeweg. Een wond ontstaat nooit zomaar. Deze kan ontstaan door een life-event uit je privé leven (zoals plotseling verlies of een heftige scheiding), maar het kan ook ontstaan op de werkvloer (bijvoorbeeld door pesten of racisme). Het vraagt inspanning van de persoon zelf, en van leidinggevenden en collega’s, om bij te dragen in het voorkomen én het herstellen van die wond.
Voorbeelden van stress life-events en trauma kunnen zijn:
- racisme
- discriminatie (geloof, leeftijd, gender, seksualiteit, educatie e.d.)
- uitsluiting (door achtergrond, handicap ed.)
- pesten
- plotseling verlies (dood van een geliefd persoon, scheiding, werk, ziekte e.d.)
- huiselijk geweld
- getuige zijn van geweld
- bedreiging
- misbruik
- financiële crisis
- intergenerationeel trauma
- et cetera.
Sensitief zijn levert op:
Het is voor organisaties zinvol om sensitief te zijn, omdat het aannemelijk is dat mensen minder goed presteren als zij langdurig een teveel aan stress ervaren, zich onveilig voelen op de werkvloer of te weinig steun ervaren. Om te komen tot groei, is het nodig dat de bedding stevig is.
Het begrip ‘sensitiviteit’ kan dienen als educatief kader om daarna de verdieping in te gaan, op onderdelen, zoals burn-out, pesten, of discriminatie. Dat zijn veelal taboe-omgeven-onderwerpen. Of onderwerpen die schuld en schaamte teweeg kunnen brengen.
Spreken vanuit het thema ‘sensitiviteit’ is toegankelijker omdat het een beroep doet op een kwaliteit die ieder van ons in zich heeft omdat we allen ouder, kind, vriend, broer of zus zijn en wel eens een luisterend oor hebben geboden of hulp hebben verleend. ‘Sensitiviteit’ is zo toegankelijk omdat de voorbeelden ons allen raken en we deze voorbeelden allemaal herkennen. De dialoog voeren vanuit een trauma en stress-sensitieve mindset geeft openheid en verbinding.
En die aanpak levert tijd op, omdat we in eerste instantie anders luisteren naar elkaar. Daarbij kunnen wellicht een aantal gevolgen van het niet-sensitief-zijn – zoals ziekte, de organisatie verlaten, niet effectieve conflicten hebben – worden voorkomen.
Sensitief zijn op het moment dat iets speelt is niet alleen menselijk. Het is ook een voorbeeld van goed leiderschap.
Carla van Loon.
Integratie therapeut en teamcoach
